МИ ГЕР­МАН­СКО ЈАЈЦЕ НЕ МОЖ’ ДА ГА СНЕ­СЕ­МО!

08.07.1998

Пред три де­це­ни­и (Гос­по­ди, кол­ку бр­гу вр­ви вре­ме­то!), ка­ко млад док­то­рант, прес­то­ју­вав ед­на го­ди­на на Мак­с План­ко­ви­от Ин­сти­тут за стран­ско и ме­ѓу­на­род­но каз­не­но пра­во во Фрај­бур­г им Брај­зга­у (СР Гер­ма­ни­ја). И то­гаш бе­ше то­а доб­ра, но ре­ла­тив­но ма­ла инс­ти­ту­ци­ја. Нас, гос­ти­те, нѐ има­ше са­мо пет­ми­на (Ју­гос­ло­вен, Ун­га­рец, Ита­ли­ја­нец, Шпа­не­ц и Ја­по­нец). Од вре­ме на вре­ме Ин­сти­ту­тот ор­га­ни­зи­ра­ше де­ба­ти по од­дел­ни каз­не­но-прав­ни пра­ша­ња на ко­и зе­ма­а учес­тво си­те гос­ти.

Еден ден, на при­мер, раз­го­ва­рав­ме ток­му за Untersuchungshaft или, по наш­ки, ис­тра­жен зат­вор (се­га: при­твор). Мо­е­то из­ла­га­ње не бе­ше дол­го.

Уште жи­во се се­ќа­ва­м на она што го ре­ков. А ре­ков: Слу­шај­те, во на­ши­от За­кон за кри­вич­на­та по­ста­пка (ЗКП) ние, се раз­би­ра, имав­ме за­кон­ска ре­гу­ла­ти­ва и за при­тво­рот. На­ша­та по­зи­ти­вис­тич­ки нас­тро­е­на прав­на на­у­ка ја из­ла­га­ше та­а ре­гу­ла­ти­ва прог­ла­су­вај­ќи ја за ре­чи­си нај­доб­ра на све­тот (што и не е чу­до ко­га се зна­е де­ка жи­ве­ев­ме во нај­до­бри­от од си­те мож­ни по­ре­до­ци!).

Та­ка ќе тра­е­ше не зна­м кол­ку дол­го, да не се слу­че­ше “афе­ра­та Ран­ко­виќ”, при што из­ле­го­а на ви­де­ли­на мно­губ­рој­ни зло­у­пот­ре­би на ЗКП, пред сè, од стра­на на по­ли­ци­ја­та.

И, ка­ко што то­а чес­то би­ду­ва кај нас, на­мес­то да се ме­ни неш­то кај лу­ѓе­то што го при­ме­ну­ва­ат за­ко­нот, ни­е по­и­тав­ме да го из­ме­ни­ме за­ко­нот. Ниш­то по­лес­но и по­ед­нос­тав­но од тоа! Тој се­га гла­си ва­ка: … (и јас го про­чи­тав мо­јот пре­вод на гер­ман­ски на но­ва­та ре­гу­ла­ти­ва на при­тво­рот).

На кра­јот са­мо до­да­дов: “Ва­ка се­га гла­си но­ви­от за­кон! Да се на­де­ва­ме де­ка тој ќе има по­доб­ра суд­би­на од ста­ри­от!”

Утре­ден­та ме срет­на (на­са­мо!) мо­јот ун­гар­ски ко­ле­га и, за ме­не мош­не не­о­че­ку­ва­но, ми упа­ти ос­тра “дру­гар­ска кри­ти­ка” за она што го бев ре­кол на со­би­рот: Гос­по­ди­не Мар­ја­но­виќ, ви­е прос­то ре­че­но ја пцу­евте сво­ја­та зем­ја!”. Јас, нап­ро­тив, не сме­тав де­ка има ниш­то ло­шо во она што го збо­ру­вав, но не­мав на­чин да го убе­да­м мо­јот ун­гар­ски при­ја­тел.

Слу­ча­јот ми по­могна: не­кол­ку де­на по­доц­на дој­де ју­гос­ло­весн­ки­от на­ци­о­на­лен ре­фе­ра­т на те­ма “Untersuchungshaft” (од др Зво­ни­ми­р Ше­па­ро­ви­ќ од Заг­реб) и во не­го, уш­те во прва­та ре­че­ни­ца, бе­ше спо­ме­на­та “афе­ра­та Ран­ко­виќ” ка­ко по­вод за ме­ну­ва­ње на ЗКП. Не ме мр­зе­ше да го по­зај­ма­м за ма­лу тек­стот и да му го по­ка­жа­м на пра­во­вер­ни­от др Кал­ман Ѓер­ѓи. Чо­ве­кот вни­ма­тел­но го про­чи­та тек­стот и око­ко­ру­вај­ќи ги очи­те пром­рмо­ре неш­то за то­а кол­ку ли би­ле чуд­ни ли, кол­ку ли не­раз­бир­ли­ви, на­ши­те ју­гос­ло­вен­ски при­ли­ки.

Де­нес ра­бо­ти­те те­мел­но се сме­ни­ја во Ун­га­ри­ја: мо­јот не­ко­га­шен фрај­буршки при­ја­тел е, не са­мо про­фе­сор по каз­не­но пра­во на Уни­вер­зи­те­тот во Бу­дим­пеш­та, ту­ку и Држа­вен об­ви­ни­тел на зем­ја­та.

Не­о­дам­на ми пи­ша де­ка за не­го­ви­от из­бор гла­са­ле и прва­та (дес­ни­чар­ска) и вто­ра­та (ле­ви­чар­ска) вла­да. Не зна­м са­мо ка­ко сто­и ра­бо­та­та со тре­та­та, не­о­дам­на из­бра­на (пак дес­на!) вла­да на г. Ор­бан.

Та­му ра­бо­ти­те се сме­ни­ја, но не и во Ма­ке­до­ни­ја! Ако се за­не­ма­ри фор­мал­на­та из­ме­на на име­то и сим­бо­ли­те на вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја, сѐ дру­го е по ста­ро, па и мен­та­ли­те­тот на ста­ри­те до­бри ква­зи-ко­му­нис­ти: при се­кој со­ци­ја­лен проб­ле­м на кој ќе на­ле­та­ме (а Бо­га­ми на­ле­ту­ва­ме мош­не чес­то!) да се ме­ни за­ко­нот или Уста­вот!

По­бегна­ле не­ко­и кри­ми­нал­ци (По­ра­ди за­кон­ска­та ре­гу­ла­ти­ва? Или по­ра­ди то­а што би­ле “лу­ѓе од зас­лу­га” за не­ко­го, да не ре­ча­м за ко­го?), а ние, дај да го из­ме­ни­ме Уста­вот ли, за­ко­нот ли, за да му ги за­мач­ка­ме очи­те на на­ро­дот!

Та­ка и се слу­чи, од ед­на крај­нос­т (при­твор во тра­е­ње од де­ве­де­сет де­на) да оти­де­ме во дру­га: при­твор од сто и осум­де­сет де­но­ви до по­диг­ну­ва­ње на об­ви­не­ни­е­то плус уш­те тол­ку или ду­ри по­ве­ќе по по­диг­ну­ва­ње­то на об­ви­не­ни­е­то (по од­лу­ка на су­дот до­не­се­на врз ос­но­ва на за­ко­нот).

(Де­нес ми се ја­ви по те­ле­фон еден ам­ба­са­дор за да ме пра­ша ка­ко го тол­ку­ва­м јас Аман­дма­нот бр. 3 на Уста­вот на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја. Кол­ку, спо­ред тој амад­ман, се­га мо­же да тра­е при­тво­рот. Ла­кон­ски од­го­во­рив: “Прак­тич­но, мош­не дол­го! Две, мо­же­би три го­ди­ни. Мо­же­би по­ве­ќе!”

Не­го­ва­та ек­се­ленци­ја пром­рмо­ре неш­то (дос­та раз­бир­ли­во) за мож­нос­та да дој­де­ме во ко­ли­зи­ја со Ев­роп­ска­та кон­венци­ја­та за чо­ве­ко­ви пра­ва.)

А, да ме пра­ша­ше не­кој ме­не – и де­ве­де­сет­те де­на бе­а со­се­ма до­вол­ни!

Се при­се­ќа­ва­м на ис­ка­жу­ва­ње­то на мо­јот ја­пон­ски ко­ле­га од спо­ме­на­ти­от ко­лок­ви­ум од пред три­е­се­ти­на го­ди­ни (ние, помла­ди­те, се­ко­гаш го ос­ло­ву­вав­ме со “про­фе­сор Ки­ка­ва”): “Во зап­лет­ка­ни слу­ча­и фак­тич­ка­та сос­тој­ба рет­ко ко­га е ед­ноз­нач­на и мо­же да се под­ве­де под раз­лич­ни прав­ни од­ред­би!”.

По­те­м фа­ти да из­ла­га еден из­мис­лен при­мер: Чо­век вле­гу­ва во про­дав­ни­ца, ва­ди ре­вол­вер и му ве­ли “Па­ри­те или жи­во­тот!” на про­да­ва­чот. Овој му ги да­ва па­ри­те. Раз­бој­ни­кот му на­ре­ду­ва да се свр­ти, го уди­ра со дршка­та од пиш­то­лот по гла­ва­та, го онес­вес­ту­ва и бе­га.

Ко­га се ис­тра­жу­ва еден ва­ков слу­чај, да ре­че­ме, ни­ко­гаш не се оди (ни­ту пак мо­же вед­наш да се оди) на ко­неч­но­то об­ви­не­ние. До то­а об­ви­не­ни­е се до­а­ѓа че­кор по че­кор: првин се от­во­ра ис­тра­га фор­мал­но са­мо за иле­гал­но­то по­се­ду­ва­ње на пиш­то­лот, а се ис­тра­жу­ва сѐ што при­то­а се слу­чи­ло. Ако по­ми­не ро­кот од де­ве­де­сет де­на (мо­же­би и на­вис­ти­на бе­ше ток­му тол­ку, иа­ко не би мо­жел да се за­кол­нам), се от­во­ра ис­тра­га про­тив ис­то­то ли­це за кри­вич­но де­ло при­сил­ба (за фак­тот де­ка со из­ви­кот “Па­ри­те или жи­во­тот!” го при­си­лил про­да­ва­чо­т да му ги да­де па­ри­те), а про­дол­жу­ва да се ис­тра­жу­ва што се слу­чи­ло во спо­ме­на­та­та про­дав­ни­ца. По­тем, по про­те­кот на но­ви де­ве­де­сет де­но­ви, ако ра­бо­та­та и на­та­му ос­та­ну­ва не­до­вол­но ис­тра­же­на, се от­во­ра ис­тра­га за кри­вич­но де­ло раз­бој­ниш­тво, по­тем, евен­ту­ал­но уш­те и за кри­вич­но де­ло теш­ка те­лес­на пов­ре­да (би­деј­ќи и во Ја­по­ни­ја, ка­ко и кај нас, впро­чем, уда­рот што пре­диз­ви­ку­ва бе­соз­на­ни­е го­во­ри за comotio cerebri, на­род­ски ре­че­но “пот­рес на мо­зо­кот”, а то­а спо­ред на­ши­от за­кон е ток­му теш­ка те­лес­на пов­ре­да), Итн. итн. Та­ка, кри­ми­на­ле­цот во Ја­по­ни­ја мо­же да ос­та­не во при­твор зна­чи­тел­но по­дол­го одош­то е не­го­ви­от за­кон­ски (или ус­та­вен) ми­ни­мум.

Та­ка Ја­понци­те! Но, ка­ко што мо­јот по­ко­ен очу­в (Бог да го прос­ти!) ве­ле­ше за Гер­манци­те: “Ми гер­ман­ско јајце не мож’ да га сне­се­мо!”. Ја­пон­ско­то – уш­те по­ма­лу! И за­тоа, ка­ко во ста­ри­те до­бри ква­зи-ко­му­нис­тич­ки вре­ми­ња, нај­лес­но ни е да си го сме­ни­ме Уста­вот, за­ко­нот. .. Сè до­де­ка ед­наш ко­неч­но не ни ус­пе­е да ги сме­ни­ме они­е што тол­ку лес­но се по­иг­ру­ва­ат со Уста­вот и за­ко­ни­те, а со нас, гра­ѓа­ни­те, по­себ­но. А и то­а (со Бож­ја по­мош) ќе се слу­чи во Ма­ке­до­ни­ја. Нај­пос­ле, не сме фрла­ле со ка­ме­ња по Гос­по­да.

###

Сакате да продолжите со читањето на останатите 319 колумни? Обезбедете си примерок
Оваа колумна е само една 319-те издадени во збирката наречена едноставно „Колумни“. Оваа книга како и сите останати во издание на Фондацијата Ѓорѓи Марјановиќ не се продаваат на „традиционален“ начин туку се добиваат како благодарност за вашата донација. Финансиските средства обезбедени од донациите ќе бидат употребени за помош при школување и вработување на деца без родители, што е една од нашите стратешки определби.

Инструкции за нарачување

За да ја добиете оваа книга, кликнете на копчето Донирај во горниот десен агол и во полето за забелешка наведете ја адресата на која сакате да ви биде доставена книгата. Донирајте износ по Ваш избор во Фондот за школување на Фондацијата Ѓорѓи Марјановиќ а ние книгите заедно со автограмот од авторот ќе ги доставиме на Вашата домашна адреса. При нарачката, во полето Белешка за нарачката, задолжително наведете „Колумни“.

Забелешка: Можете да донирате износ по ваш избор но не помал од 1500 ден + поштарина. Поштарината за испорака во Македонија изнесува 130 денари. За испорака надвор од Македонија, ве молиме контактирајте нé претходно.